Thread by @RadicalFarsi

✓ملی شدن صنعت نفت و نقش دکتر #مصدق
#سلسله_توییت

بد نیست در آستانه ۲۹اسفند، و #ملی_شدن_نفت ایران در قالب ی مجموعه توییت برای ادای دین به یکی از شخصیتهای ملی ایران یعنی دکتر مصدق از زوایای مختلف این رخداد تاریخی رو بررسی کنیم ⏬

/کارنامه دکتر مصدق همیشه مورد بحث بوده و هست، از ماجرای ملی شدن صنعت نفت گرفته تا ارتباطش با حزب توده و در آخر کودتایی که منجر به سقوطش شد، ازین رو قصد دارم در قالب چند مجموعه توییت از زوایای مختلف به موضاعاتی که محوریتش دکتر مصدق بوده بپردازم که بخش اولش بدین شرح هستش:/

/از زمان اکتشافات نفت در ایران، انگلستان نقش بسازی در قراردادهای نفتی از جمله تفحص، اکتشافات، تولید و پالایش و صادرات داشته. موضوع نفت مورد توجه کشورهایی همچون آمریکا و شوروی هم بوده که با تمام توان سعی در تسلط در ایران و سود بردن از این ماده ارزشمند داشتن، ازین رو سیاستمداران/

/همچون دکتر مصدق همیشه در معرض اتهاماتی همچون همکاری با دول امپریالیستی بوده، ازینرو باید به ی سری نکات اشاره بشه که این اتهامات تا چه اندازه صحیح و دکتر مصدق تا چه اندازه در سیاستهای نفتی ایران دخیل بوده. از جمله این اتهامات همکاری حزب توده با دکتر مصدق و پیرامون اون تاثیر /

/ در قراردادهای نفتی با انگلیس تحت نفوذ آمریکا و شوروی هستش مفصل در ی مجموعه دیگه بهش میپردازم، و اینکه اتهام دیگر بر وی وارد میدونن این هستش که شایعه مبنی بر ملی شدن صنعت نفت ایران توسط انگستان پیش کشیده شده تا ایران از شرکت بزرگ BP (بریتیش پترولیوم) سهمی نداشته باشه و اینکه/

/مصدق بهترین پیشنهادات ممکن نفتی رو رد کرده. و اما در پاسخ دو مورد هستش که در ادامه مفصل شرح میدم:
۱)دکتر مصدق نفت رو ملی نکرد! چرا که ۴۰روژ پیش از اینکه به نخست‌وزیری برسه طی تصویب مجلس شورای ملی ، صنعت نفت ایران ملی اعلام شد و اینکه اندکی از نمایندگان اون زمان یاران مصدق بودن/

/۲) اینکه زمان تشکیل سازمان ملل متحد، کشورهای عضو موظف شدن که چیرگی دولت‌ها بر دارایی‌های زمینی و زیرزمینی رو به رسمیت بشناسن که از نظر قانونی نفت ایران متعلق به سرزمین ایران میشد.
-در‌ سال ۱۲۸۰ه.ش (۱۹۰۱م) «ویلیام دارسی» در ازای ۲۰هزار لیره و سهامی برابر با دارسی و دریافت ۱۶درصد/

/از سود آینده بمدت ۶۰سال تفحص، اکتشاف و استخراج و فروش و صادرات و الی ماشالا بصورت قراردادی با مظفرالدین شاه امضا کرد. این وسط حدود ۱۰هزار لیره امین‌السلطان صدراعظم گرفته بود!
-در‌ اون موقع قانون مدنی و قوانین سهام و شرکت‌داری در ایران نبود و دارسی شرکت خودش رو در بریتانیا به/

/ ثبت رسوند و چیزی نگذشت که بیشتر سهام خودش رو به شرکت بریتانیایی «نفت برمه» فروخت. سال ۱۹۰۱ اولین اکتشاف در مسجد سلیمان انجام شد. ۸سال بعد یعنی در ۱۹۰۹م شرکتی «نفت ایران و انگلیس» (Anglo-Persian Oil Company) یا به اختصار APOC از سوی شرکت «نفت برمه» در انگلستان به ثبت رسید که/

/وظیفه اکتشافات و رسیدگی به مفاد قرارداد دارسی رو داشت و شرکت بخش بزرگی از سهام خودش رو در بازار بورس فروخت. زمانی «وینستون چرچیل» لرد دریاداری بریتانیا بود به فکر استفاده از نفت برای ناوگان دریایی بریتانیا افتاد و بدنبال منبع نفت ارزون و مفت میگشت، ازین رو توجهش به این شرکت /

/جلب شد و با خرید بخش عمده سهام اون دولت بریتانیا رسما سهامدار اصلی شرکت « نفت ایران و انگلیس شد. این موضوع به بریتانیا در خلال جنگ جهانی دوم بسیار کمک کرد. با فروش میلیونی سهام شرکت مذکور به بریتانیا، سهم ایران از درآمد نفت بشدت کاهش پیدا کرد و ازونجا که امکان بررسی جایگاه خود/

در این شرکت رو نداشت عملا واکنشهاش بی نتیجه موند.
-در‌ سال ۱۳۰۷ه.ش در دور اول واکنش ایران، دوران وزیر درباری تیمورتاش کوشش شد سهم ۱۶درصدی ایران از شرکت و نسبت سهام کل شرکت‌های داخل و خارج ایران محقق بشه که نشد، در دور دوم گفت‌وگوها در سال ۱۳۱۰ه‌.ش تیمورتاش برای اولین بار/

/بهره ۵۰-۵۰ از نفت ایران رو پیش کشید که بعد از ۵سال به جایی نرسید. تیمورتاش در زندان مرد و طی قرارداد معروف به ۱۹۳۳ تحت فشار شوروی و آمریکا که شامل ۲۰درصد از مساحت امتیاز دارسی میشد مجدد به طرف انگلیسی واگذار شد اما چون بر سر مدت قرارداد اختلاف نظر داشتن و طرف انگلیسی قهر کرد/

/ قصد ترک ایران رو داشت، رضاشاه با یک نرمش قهرمانانه مدت قرارداد رو ۶۰سال اعلام کرد و دل دوستان انگلیسی رو بدست آورد!
-بعد از ۱۳۲۰ و سقوط رضاشاه و نفوذ آمریکا و شوروی و سهم خواهی از نفت، مصدق وارد دوره ۱۴ام مجلس شورای ملی شد. دراون زمان نفت دربست در اختیار بریتانیا بود. واسه/

/همین خطاب به دول امپریالیستی گفت:
«اینکه بنا به دلایلی به یک کشور نفت داده شد ، دلیل نمیشود که به هیچ کشور دیگری امتیاز نفتی واگذار شود چرا که این دور یک دور باطل است که تکرار میشود»
-
- سرو صدای زیادی بابت انحصار نفت توسط بریتانیا بپا شد، از طرفی در مجلس قانونی به تصویب/

/رسید مبنی بر اینکه تا زمانی که نیروهای نظامی در کشور حضور دارن (خلال جنگ جهانی) دولت حق واگذاری هیچ امتیازی نفتی رو به هیچ کشوری نداره. حال اینکه شوروی و آمریکا در این مورد بسیار معترض بودن و بابت بی‌کلاه موندن سرشون از این موضوع تلاش زیادی میکردن. بریتانیا هیئتی رو به ریاست/

/«نویل گس» برای بازنگری قراداد به ایران فرستاد، طی این مذاکرات عباسقلی گلشائیان وزیر دارایی کابینه ساعد بنمایندگی از ایران همان مفاد قرارداد قبلی تنظیم شد که در آن هیچ اشاره ای به سهم ایران از شرکتهای تابعه شرکت نفت ایران و انگلیس نشد و فقط صحبت از میزان بهره‌بری ایران از درآمد/

/حاصل از نفت شد. لایحه تقدیم مجلس ۱۵ام که مصدق درس حضور نداشت شد و محلی که تازه رسما تشکیل شده بود و همصدایی درش دیده نمیشه با عجله به تصویب رسید.
-با تشکیل جبهه ملی در ۲۱تیر ۱۳۲۸ به رهبری دکتر مصدق با هدف مبارزه با نفوذ بیگانگان و و تصویب قانونی مبنی بر ملی شدن صنعت نفت/

/سر انجام در ۲۹اسفند ۱۳۲۹ صنعت نفت ایران ملی شد ولی تبعات منفی هم داشت.
- اینکه بعد از ملی شدن صنعت نفت ایران از ۵۹ شرکت موجود، تنها یک شرکت به ایران رسید و ۵۸ شرکت به BP (بریتیش پترولیوم) آینده! چرا که سیاستمداران وقت به گمان خود که ۱۶درصد از سهام شرکت متعلق به ایران هستش/

/ باید چیزی بیش از این نصیب ایران میشد.
ازینرو چند نکته مهم وجود داره و اون اینکه:
-یکی اینکه شرکتی که در بریتانیا بر پایه قوانین اون کشور ثبت شده، به دولت اون کشور مالیات می‌پرداخته، به بهانه امنیت ملی حساب درآمد و دررفتش از شریکش ایران مخفی بوده و بدون پروانه و رایزنی با شریکش/

/ایران اقدام به فروش سهام میکرده در این شرایط زیر بار واگذاری سهم ۱۶درصدی از شرکت های شریک ارانیش بره؟!!!!
- نکته دیگه اینکه در قانون اصلاحیه گس-گلشاییان هرگز از سهم ایران از شرکتهای تابعه حرفی به میون نیومده بوده!!
- و در آخر اینکه پیرامون پیشنهاد ایران به سهم ۵۰-۵۰ در تولید/

/نفت، معتقد هستند که شرکت نفت ایران و انگلیس در تاریخ ۱۹ بهمن ۱۳۲۹ برای بهبود لایحه گس-گلشاییان با این پیشنهاد موافقت کرده و سندی به «رزم‌آرا» نخست‌وزیر داده. اما این تنها سوءتفاهم بیش نبوده چرا که پیروی گزارشی که از وزارت خارجه بریتانیا به کابینه مبنی بر مذاکره وزیر امور خارجه/

با شرکت نفت ایران و انگلیس داشته ، اشاره شده که «شاید تحت شرایطی» شرکت نفت ایران و انگلیس آمادگی آغاز مذاکره با طرف ایرانی را داشته باشد که پیامد اون ، آنچه در عربستان (آرامکو) روی داده بیانجامد و اینکه این گفت‌وگوها به افزایش درآمد ایران نمی‌انجامد و فقط برای فروکش کردن/

تب و تاب ملی گرایی است.
- گفتگو طرف انگلیسی با «رزم‌آرا» پنهانی بوده، هیچ سندی موجود نیست حتی یک برگ ، نامه‌ای که ادعا میشه در تاریخ ۴اسفند ۱۳۲۹ به رزم‌آرا نوشته شده مبنی بر قبول تصحیح قرارداد به سود ۵۰-۵۰ برای طرفین، آن هم قبل از ملی شدن صنعت نفت ایران شاید بهانه‌ای برای وقت /

/کشی بوده حال اونکه رزم‌آرا در در ۱۶اسفند ترور شد!
-خال اینکه مجلس شانزدهم تشکیل «کمیسیون خاص نفت » داد به ریاست مصدق که رزم‌آرا هم در جلسات شرکت میکرد، و در ۱۴آذر تصویب کرد که لایحه الحاقی گس-گلشاییان «استیفای منافع ایران» رو از نفت جنوب نمیکند. پس از ماه‌ها بررسی در مجلس /

/نهایتا در ۱۴اسفند ۱۳۲۹ به اتفاق آرا طرح ملی شدن صنعت نفت ایران به تصویب مجلس سپس به تصویب مجلس سنا به اتفاق آرا رسید و با امضای محمدرضا شاه در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ ملی شدن صنایع نفت در سراسر کشور قانونی شد.
-ملی شدن صنعت نفت ایران خواست خودخواهانه مصدق نبود، خواست و اراده ملت ایران/

/و کار ماه‌ها بررسی در مجلس توسط نمایندگان بود که کمتر نمونه‌ای از آن شاهد هستیم.
-رضاشاه ۹ماه تمام با شرکت نفت ایران و انگلیس کلنجار رفتم و در نهایت با قرارداد ۱۹۳۳ به بن‌بست رسید و پس از آن شرکت از ارائه دفاتر مالی به طرف ایرانی سرباززد.
- در سال ۱۹۴۷ درآمد ایران از نفت /

/ زیرخاک خودش ۷میلیون پوند بود، و درآمد دولت بریتانیا از راه مالیات بر نفت ایران ۱۴ میلیون پوند! و درآمد شرکت نفت ایران و انگلیس پس از مالیات بر نفت ایران بیش از ۴۱ میلیون پوند!!! از این رو سهم ایران به ۱۳درصد هم نمی‌رسید! /

/ - شکایت بریتانیا:
حضور مصدق در نیویورک برای پاسخ به شکایت بریتانیا از ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد به گفت‌وگوهای ۸۰ساعته انجامید. مصدق گفته بود میپذیرم که پالایشگاه آبادان از یک سو به یک گروه بی‌طرف مانند شرکت هلندی اداره شود، و از سوی دیگر درآمد حاصل از نفت ایران/

/ بطور ۵۰-۵۰ بین دوطرف تقسیم شود، اما طرف بریتانیایی با لجبازی از این فرصت بزرگ گذشت. (سند ۱۴۲، آرشیو اسناد وزارت خارجه آمریکا)

- اما نکات منفی:
مصدق نفت ایران را بگونه‌ای ملی کرد که حق مسلم ما از همه‌ی دارایی‌های شرکت نفت ایران و انگلیس به ویژه در نفت عراق و لیبی /

/ و کویت و قطر که به این شرکت تعلق داشت و ایران شریک آن بود و خود شرکت با تمام تاسیسات و دارایی‌های عظیم در بریتانیا و ماشین‌آلات و پالایشگاه‌های عظیم در گوشه و کنار دنیا داشت از دست داده شد و تماما به طرف انگلیسی واگذار شد !!!/

/ مصدق نه برانگیزنده این جنبش بود و نه آغازگر آن. مردمی بودند که در سودای دست یابی به حقوق تاریخی خود مصدق را نماینده اراده ملی خود برگزیدند.
« مصدق تجلی این اراده سرکوب شده ملت ایران بود»

یاد و نامش گرامی و راهش پر رهرو باد 🙏🌷

اصلاحیه*
در ۲۴ اسفند به اتفاق آرا تصویب شد

اصلاحیه*
جبهه ملی در آبان ۱۳۲۸ تاسیس شد
۱۲ نوامبر ۱۹۴۹